به گزارش خبرنگار همشهری آنلاین، روز ۱۸ دی بود که هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۳۷ مدل ۸۰۰ متعلق به کشور اوکراین در ساعت ۶:۱۲ صبح از باند پرواز فرودگاه امام‌خمینی بلند شد، اما ۶ دقیقه بعد در حوالی پرند واقع در استان تهران سقوط کرد و همه سرنشینان آن که ۱۷۶ نفر (۱۶۷ مسافر و ۹ خدمه) بودند، کشته شدند.
تا ۳ روز پس از وقوع این حادثه مسئولان کشور بارها تاکید کردند که این هواپیما بر اثر نقص فنی سقوط کرده است. سرانجام ستاد کل نیروهای مسلح کشور در روز شنبه ۲۱ دی اعلام کرد که این حادثه بر اثر خطای انسانی اپراتورهای سپاه رخ داده و اپراتور با دیدن این هواپیما تصور کرده که موشک کروز به خطوط هوایی کشور راه پیدا کرده و در نتیجه تشخیص داده که آن را هدف‌گیری کند.
به دنبال این وقایع بسیاری از مسئولان، نمایندگان مجلس، اساتید دانشگاه و هنرمندان حوزه‌های مختلف سینما، تئاتر، موسیقی، هنرهای تجسمی و ... به عملکرد مسئولان معترض شدند. برخی نیز برای همدردی با خانواده‌های قربانیان برنامه‌های هنری خود را لغو کرده یا از شرکت در جشنواره‌های فجر امسال انصراف داده‌اند. موضوعی که همچنان ادامه دارد و هر ساعت بر تعداد هنرمندان انصرافی افزوده می‌شود.
کناره گرفتن از شرکت در جشنواره فیلم فجر موضوع تازه‌ای نیست و چند سال پیش نیز موج آن در کشور به راه افتاد. اما امسال واکنش‌ها به دلیل بزرگ بودن ابعاد حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی بیشتر است. به طوری که در میان هنرمندان انصرافی نام بزرگانی همچون «مسعود کیمیایی» فیلم‌ساز پیشکسوت و «کیوان ساکت» موسیقی‌دان و رهبر اکستر هم دیده می‌شود.
در این میان دبیران و داوران بخش‌های مختلف این دوره از جشنواره شامل متصدیان رشته‌های عکاسی، نقاشی، گرافیک، سفال و سرامیک، مجسمه‌سازی و تصویرسازی کناره‌گیری خود را از حضور در جشنواره دوازدهم اعلام کردند. هیأت داوران بخش عکس جشنواره تجسمی فجر نیز به صورت گروهی از همکاری با این جشنواره انصراف داده‌اند. دو تن از مجریان زن صداوسیما نیز دیروز اعلام کردند دیگر با این سازمان همکاری نخواهند کرد و از این رسانه استعفا داده‌اند.
سه گروه نمایشی «آدیداس»، «جانی سکیکی»، و «خدای جنگ» نیز که از مشهد به سی‌وهشتمین جشنواره تئاتر فجر راه یافته بودند و شامل ۱۰۰ نفر از هنرمندان فعال تئاتر بوده، در ابراز همدردی با مردم سوگوار ایران از حضور در جشنواره انصراف داده‌اند. آنها در بیانیه مشترک خود نوشته‌اند که «توان روحی حضور در جشنواره را نداریم».
در این گزارش نگاهی می‌اندازیم به موضوع انصراف هنرمندان حوزه‌های مختلف، داوران، مجریان صداوسیما و ... از شرکت در جشنواره‌ها، برگزاری کنسرت‌ها، اجرای تئاترها و ادامه کار در سازمان‌هایی که تاکنون در آن مشغول کار بوده‌اند.
- کدام هنرمندان انصراف داده‌اند؟
مسعود کیمیایی، فیلم‌ساز و کارگردان پیشکسوت کشورمان از نخستین هنرمندانی بوده که اعلام کرده امسال در جشنواره فیلم فجر که هر سال اوسط بهمن‌ماه برگزار می‌شود، شرکت نمی‌کند. او قرار بود امسال با فیلم «خون شد» در سی‌وهشتمین دوره جشنواره فیلم فجر و در بخش «سودای سیمرغ» با ۲۱ فیلم دیگر رقابت کند.
این کارگردان ۷۸ ساله در یک پیام ویدئویی با اشاره به فاجعه سقوط هواپیمای مسافربری و همچنین اخبار بسیار بدی که این روزها مردم ایران مدام در معرض آن هستند، گفته که «نمی‌خواهم در جشنواره فیلم امسال شرکت کنم.»
کارگردان فیلم‌های مطرح «گوزن‌ها»، «داش آکل» و «قیصر» در این ویدئو گفته است: «مردم روزگار سختی می‌گذرانند. روزی نیست که خبر بد نشنویم. به هرجهت دلم نمی‌خواهد که فیلمم در جشنواره فجر نشان داده شود. به دلیل اینکه تسلیت به این همه آدم دارم. مردمی که مسافر بودند.»
البته دقایقی پس از انتشار پیام کیمیایی، جواد نوروز بیگی، تهیه‌کننده فیلم اعلام کرد که «خون شد» از جشنواره فجر کنار نمی‌رود و آقای کیمیایی فقط می‌تواند از رقابت در بخش مربوط به «کارگردانی و فیلم‌نامه» جشنواره انصراف دهد.
پگاه آهنگرانی و سارا بهرامی بازیگران سینما هم اعلام کرده‌اند که از هرگونه حضور در سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر صرف‌نظر می‌کنند. آهنگرانی گفته با وجود این همه مصیبت که در ایام اخیر کام مردم را تلخ کرده، با دیگر دوستان و همکارانم همراه می‌شوم و در جشنواره فجر با هیچ عنوانی حضور پیدا نمی‌کنم. سارا بهرامی نیز در اینستاگرام خود نوشته است: «من به نشانه همدلی با مردم داغدار و ستم‌دیده سرزمینم، امسال در هیچ‌یک از جشنواره‌های هنری فجر حضور نخواهم داشت.»
پیمان معادی، بازیگر و کارگردان سینما هم از حضور در جشنواره فجر انصراف داده است. او در اینستاگرام خود نوشت: «همه سیاه‌پوشیم و عزادار. دلهایمان شکسته ... جشنواره باشد برای روزهایی روشن.»
سازندگان فیلم مستند «کامی» به تهیه‌کنندگی پیمان قاسم‌خانی و کارگردانی میترا ابراهیمی هم از شرکت در جشنواره فیلم فجر امسال انصراف دادند. ابراهیمی، کارگردان این مستند در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «پیش از این با افتخار گفتم که فیلم را در جشنواره فجر اکران خواهم کرد. چون کامی برای این مردم است. چون نمی‌خواهم با پزهای روشنفکری ببرمش آن طرف و جایی اکرانش بکنم که درکش نمی‌کنند، اما حالا برایم هیچ افتخاری نیست. حالا پنج سال تلاشم را کوچک می‌بینم در مقابل داغی که بر دل مردم ایران است. کامی هم به نوعی قربانی شد اما اکرانش بماند برای زمانی بهتر با دلی خوش‌تر. این کمترین کاری بود که از دست من برمی‌آمد. با عذرخواهی از عوامل فیلم که بسیار زحمت کشیدند. ... این که اولین فیلمت به اکران مهم‌ترین جشنواره کشورت برسد، شاید آرزو باشد اما انسان سوگوار آرزویی ندارد.»
وب‌سایت کافه سینما نیز که در سال‌های اخیر اخبار جشنواره فجر را پوشش می‌داد، در بیانیه‌ای با ابراز تسلیت اعلام کرده که در جشنواره امسال و سالن رسانه‌هایش حضور پیدا نمی‌کند. البته کافه سینما دلیل انصراف خود را «شیوه تصمیم‌گیری» و «مسیر حرکت جشنواره فجر» عنوان کرده است.
- انصراف ده‌ها گروه نمایشی
ده‌ها هنرمند و گروه نمایشی نیز تاکنون از حضور در سی و هشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر انصراف داده‌اند.
آرش دادگر کارگردان نمایش «مکبث»، گروه اجرایی نمایش «آواز قو» به کارگردانی پریزاد سیف، گروه اجرایی نمایش «من» به کارگردانی سیاوش پاکراه، امیراحمد قزوینی بازیگر نمایش «پروانه الجزایری»، علی صفری کارگردان نمایش «کرونوس»، مژگان خالقی نویسنده و بازیگر نمایش «بیوه سیاه، بیوه سفید»، امیر نجفی کارگردان و تمامی اعضای گروه نمایش «مشق شب»، سجاد تابش کارگردان نمایش «در اتاق باد می‌وزد»، مهدی شفیعی زرگر نویسنده »همه فرزندان مکبث»، سه گروه نمایشی گروه‌های «آدیداس»، «جانی سکیکی» و «خدای جنگ» از مشهد، مانی جعفرزاده و محمدحسین معارف هنرمندانی هستند که تاکنون از حضور در جشنواره تئاتر فجر انصراف داده‌اند.
از میان بازیگران جوان تئاتر، امیراحمد قزوینی قرار بود در نمایش «پروانه الجزایری» به کارگردانی سعید حسنلو حضور پیدا کند. این بازیگر در بیانیه انصراف خود نوشت: «می‌دانم غیبت این بنده حقیر هیچ تاثیری در شهوت تندیس‌خواهی خیلی از رفقا نمی‌گذارد. به حرمت چشمان معصوم «راستین» و «ری‌را» (دو تن از کودکان جانباخته در حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی) من که نمی‌توانم. حداقل امسال را نمی‌توانم. شما اگر می‌توانید، خوشا به حالتان.» قزوینی به خاطر بازی در فیلم سینمایی «ماجرای نیمروز» شناخته شده است.
مهدی کوشکی، بازیگر سریال «کرگدن» که این روزها از شبکه نمایش خانگی در حال پخش است نیز اعلام کرده که در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر امسال شرکت نخواهد کرد. این بازیگر و کارگردان تئاتر با انتشار متنی در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «اینجانب مهدی کوشکی طراح و نویسنده و کارگردان نمایش «شک» با احترام، انصراف خود و گروهم را از اجرای این نمایش در سی‌وهشتمین دوره جشنواره بین المللی تئاتر فجر اعلام می‌کنم. ... اکنون در مقابل صورت غمگین کشور و این قلب‌های شکسته، علاقه‌ای به شرکت در این جشنواره ندارم و با همدلی تمام اعضای گروه نمایش، از جشنواره تئاتر فجر و این رویداد کناره‌گیری می‌کنیم.»
سجاد تابش، کارگردان جوان تئاتر هم که قرار بود با نمایش «در اتاق باد می‌وزد» در جشنواره فجر حضور داشته باشد، در اینستاگرام خود با اعلام انصراف از اجرا در جشنواره تئاتر فجر نوشت: «نمی‌توانم سکوت کنم و حرفی نزنم. پس تنها کاری که می‌توانم انجام دهم، این است که همین‌جا انصراف خودم از جشنوارهای که نامش فجر است و حالم با اسمش هم خوب نیست را اطلاع‌رسانی کنم.» در این نمایش «فرشته صدر عرفایی»، بازیگر مطرح سینما و «سارا محمدی» بازی می‌کنند.
امیرمهدی ژوله، بازیگر سینما و تئاتر و استندآپ کمدین برنامه خندوانه هم از انصراف نمایش «یک ساعت آرامش» به کارگردانی سیدجواد روشن در جشنواره تئاتر فجر خبر داد. این بازیگر در صفحه شخصی‌اش نوشت: «حال هیچکدام‌مان خوب نیست. همواره مفهوم تئاتر جشنواره فجر برای یک گردهمایی بزرگ خانواده تئاتر بوده است که در آنجا حال خوبمان را با هم تقسیم می‌کردیم ولی در شرایط کنونی بیش از هر چیز نیازمند کمی تامل و تفکر هستیم. ... می‌خواهیم بیندیشیم که چه شد که جامعه ما اینگونه دودسته شده است؟ چرا تحمل نگاه و نظر متفاوت از خودمان را نداریم؟ چرا منفعت‌طلبی را بر صداقت ترجیح می‌دهیم؟ و هزاران پرسش دیگر. آری ما به دنبال ساعتی آرامش هستیم تا بیشتر به احوالات خودمان بیندیشیم و البته امیدوار به فردایی بهتر که در فضایی امن و در آرامش، لدت و اندیشه را در صحنه تئاتر با مخاطبانمان شریک شویم.»
- انصراف دبیران و داوران جشنواره هنرهای تجسمی
همزمان با اعلام انصراف هنرمندان، دبیران و داوران بخش‌های مختلف جشنواره هنرهای تجسمی فجر نیز از همکاری با این جشنواره انصراف داده‌اند. کامبیز درمبخش، علی درخشی، جمال رحمتی و کیارش زندی از کارتونیست‌های معروف و داوران بخش کارتون جشنواره فجر از حضور در جشنواره فجر امسال کناره‌گیری کرده و گفته‌اند: «کاری از ما بر نمی‌آید و تلخی قلم‌هایمان از تلخی کام‌هایمان نمی‌کاهد. پس کناره گیری می‌کنیم.»
ابراهیم حقیقی، دبیر جشنواره هنرهای تجسمی فجر نیز در اینستاگرام خبر استعفای خود را به‌عنوان دبیری این جشنواره اعلام کرد. او نوشت: «با چشم اشک‌بار و رنج غمبار از دست رفتن هم‌وطنان و فرزندان بلندقامت‌مان و با روحی آزرده، من هم بی‌یاری شما، فضای تلخ‌کامی و دروغ، ناتوانم از برگزاری جشنوارهای که قرار بود نشان شادمانی باشد و پیوند. چراکه شادمان نیستم و نیستیم.»
هیأت داوران بخش گرافیک جشنواره تئاتر فجر هم از حضور در جشنواره فجر کناره‌گیری کرده‌اند. آنها در پیام اینستاگرامی خود نوشته‌اند به احترام روح درگذشتگان فجایع اخیر از شرکت در جشنواره انصراف می‌دهند: «رنج از حد توانمان افزون شده! در شرایط فعلی نه تاب ادامه دادن داریم و نه توان خاموش نگریستن. ازاین‌رو ما دبیر و داوران بخش گرافیک جشنواره‌ی فجر، با احترام به روح درگذشتگان فجایع اخیر و با پوزش از کسانی که در این جشنواره شرکت کرده‌اند، انصراف خود را از ادامه همکاری در این جشنواره اعلام کرده، آرزوی روزهای بهتری برای ایران عزیزمان داریم.»
داوران عکاسی جشنواره تجسمی فجر نیز انصراف خود را در اینستاگرام منتشر کرده‌اند. کیارنگ علایی، یکی از داوران در صفحه اینستاگرام خود نوشته است: «در همدلی با قربانیان فاجعه اخیر و درک شرایط اجتماعی و حال عمومی جامعه انسانی و فرهنگی، ما، دبیر و هیأت داوران بخش عکس دوازدهمین جشنواره تجسمی فجر از ادامه همکاری با این رویداد معذوریم.»
رضا رینه‌ای، دبیر بخش خوشنویسی جشنواره فجر نیز در راستای همدلی با مردم ایران، از حضور در این جشنواره انصراف داده است.
لیلی گلستان، مترجم و مدیر گالری «گلستان» نیز اعلام کرده که در دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر حضور نخواهد داشت. او در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «خدایا غم‌آلود شد خانه‌ام. پر از خشم و خون است و درد و دریغ، دل خسته‌ی پیر ِ دیوانه‌ام. ... از شرکت در جشنواره تجسمی فجر انصراف می‌دهم.»
- لغو شماری از کنسرت‌ها
همزمان با واکنش هنرمندان حوزه سینما، تئاتر و هنرهای تجسمی به حوادث اخیر، اهالی موسیقی کشور نیز واکنش‌های خود را داشتند و اعلام کردند که کنسرت دی‌ماه خود را برگزار نخواهند کرد. علیرضا قربانی و علیرضا عصار از جمله خوانندگانی هستند که برای احترام به قربانیان حوادث اخیر، کنسرت‌های خود را لغو کرده‌اند.
کنسرت «با من بخوان» علیرضا قربانی قرار بود در روزهای ۲۶ و ۲۷ دی برگزار شود، اما این هنرمند در پیامی اعلام کرد که «پروژه «با من بخوان» با شاکله فعلی حق این روزهای جامعه را ادا نمی‌کند و حزن خانواده های داغدار را التیام‌بخش نخواهد بود. پس تصمیم گرفتیم این پروژه را در آینده‌ای نزدیک با تغییراتی در شاکله آن اجرا کنیم.»
قربانی در حالی از برگزاری کنسرت دی‌ماه خود صرف‌نظر کرده که قرار بود سئانس‌های تمدیدی اجراهای این خواننده در قالب پروژه «با من بخوان» پس از ۴۳ اجرا در نیمه اول امسال، طی روزهای ۲۶ و ۲۷ در تالار وزارت کشور برگزار شود.
این هنرمند سرشناس و باسابقه در اینستاگرام خود نوشته است: «بیان آنچه در این روزها بر جان و جهان ما ایرانیان گذشته است، با بضاعت واژه‌ها حتی در شعر نمی‌گنجد. چگونه شرح باید داد اندوه مادران و پدران داغدار، همسران دل‌سوخته، فرزندان بی‌پناه و مهم‌تر مام میهن را که اینچنین به عزای فرزندان رعنای خود نشسته است. چه عشق‌ها، چه دانایی‌ها و چه جوان‌هایی که اسطوره شدند. پیش از به ثمر نشستن. مگر می‌شود دید و دم بر نیاورد؟»
در ادامه این پست اینستاگرامی آمده است: «علی‌رغم اشتیاق، تمهیدات جدی و اقدامات حرفه‌ای برای برگزاری کنسرت‌های تهران در دی‌ماه، با آلام روحی بسیار مصمم به تعهد حرفه‌ای و اجتماعی خود برای لغو کنسرت‌ها اقدام کردم.»
علیرضا عصار، هنرمند پیشکسوت موسیقی پاپ هم قرار بود پس از ۲ سال طی روزهای ۲۴ و ۲۵ دی در تالار وزارت کشور کنسرت برگزار کند، اما حوادث اخیر باعث شد تا این هنرمند تصمیم به لغو اجرای خود بگیرد. عصار در پیامی به رسانه ها گفته: «من از زمانی که تاریخ کنسرت را اعلام کردم، دیدم شما با چه محبتی من را غرق در عشق و غرور کردید. شما با حضورتان خستگی تمام این سال‌ها را از من گرفتید. می‌خواهم بدانید که شما همه آن چیزی هستید که من در جهان دارم و به آن افتخار می‌کنم، اما متأسفانه بنا به دلایلی که گفتم و اتفاقاتی که افتاده است، حقیقتاً جانی در من برای آواز خواندن در این روزها نیست. به همین دلیل کنسرت تهران را لغو می‌کنم و امیدوارم که در روزهایی بهتر و با حالی بهتر و با دلی خوش در کنار هم باشیم.»
ارکستر «آرکو» به رهبری ابراهیم لطفی نیز برای همدلی با مردم و خانواده‌های جان باختگان سقوط هواپیمای اوکراینی از شرکت در سی‌وپنجمین جشنواره موسیقی فجر انصراف داده است. سی و پنجمین جشنواره موسیقی فجر ۲۴ تا ۳۰ بهمن امسال به دبیری شاهین فرهت برگزار می‌شود.
علی قمصر آهنگساز و نوازنده، هانا کامکار خواننده و نوازنده و مانی جعفرزاده موسیقی‌دان و آهنگساز نیز از حضور در جشنواره فجر امسال اعلام انصراف کرده‌اند. مانی جعفرزاده در صفحه خود نوشته است: «به نشانه همدلی با مردم داغدار و ستم دیده سرزمینم امسال در هیچ یک از جشنواره‌های هنری فجر شرکت نخواهم کرد.» حسام اینانلو، دیگر موسیقی‌دان کشورمان در صفحه خود نوشته است: «این رفتار جمعی، نشانه‌ای از اعتراض موزیسین ها خواهد بود به وضع کنونی ایران.»
- کناره‌گیری کیوان ساکت
کیوان ساکت، موسیقی‌دان، آهنگساز، نوازنده برجسته تار و سه‌تار و رهبر ارکستر نیز برای واکنش به سقوط هواپیمای ایران-اوکراین از حضور در جشنوارهای هنری فجر امسال انصراف داده است. این هنرمندِ بنام و پرآوازه در صفحه اینستاگرام خود نوشته است: «من به نشانه همدلی با مردم داغدار و ستم‌دیده سرزمینم، امسال در هیچ یک از جشنواره‌های هنری فجر نخواهم داشت. نه به عنوان هنرمندِ شرکت‌کننده، نه در مقام داور یا کارشناس مدعو و نه در نقش مخاطب و بیننده هیچ یک از آثار.»
- لغو کنسرت گروه کر تهران
گروه کُر شهر تهران هم که قرار بود امروز و فردا (۲۳ و ۲۴ دی) اجرا داشته باشند، با انتشار اطلاعیه‌ای از تعویق برگزاری تازه‌ترین کنسرت این مجموعه موسیقایی به دلیل جان باختن یکی از اعضای گروه در حادثه هواپیمای اوکراینی خبر داد.
در اطلاعیه این گروه کر آمده است: «خداوند، به ملت ایران صبر عطا کند. روزهایی را سپری می‌کنیم که غم و اندوه بر سر کشورمان آوار شده است. در سوگ هم‌میهنانی نشسته‌ایم که هر کدام‌شان سرشار از امید و آرزو برای فردایی بهتر بوده‌اند و از دست دادن‌شان بغض را در گلویمان هرچه فشرده‌تر کرد. اعضای گروه کر شهر تهران با همه توان‌شان تلاش کردند با وجود تمام مصائب پیش‌آمده، در روند تمرین‌هایشان خللی پیش نیاید و اجرای خوب و پرقدرتی داشته‌باشند، بلکه از بار این غم و اندوه بکاهند. دریغا که سرنوشت، بغض‌هایمان را به گریستن تبدیل کرد وقتی‌که شنیدیم یکی از اعضای گروهمان نیز در آن پروازِ شوم از دست رفت؛ خانم «روجا آزادیان» از سُپرانوهای گروه کر شهر تهران. دختری آرام و سربه‌زیر. به همین دلیل تصمیم بر این شد که کنسرتِ پیش‌روی گروه کر شهر تهران به تاریخ دیگری موکول شده و در شرایط روحی بهتری اجرا شود.
- ماجرای استعفای دو مجری صداوسیما
موج اعتراض‌ها، کناره‌گیری‌ها و انصراف‌ها محدود به هنرمندان نماند. صبا راد و زهرا خاتمی‌راد دو مجری برنامه‌های رادیو و تلویزیونی هم از کسانی بوده‌اند که در اینستاگرام خود اعلام کردند دیگر با صداوسیما همکاری نخواهند کرد.
صبا راد، مجری برنامه معروف «به خانه برمی‌گردیم» است که پس از ۲۱ سال سابقه همکاری با صداوسیما در مقام مجری و نویسنده در صفحه اینستاگرام خود اعلام کرد دیگر قادر به همکاری با این رسانه نیست. او در صفحه خود نوشت: «این روزها می‌خواهیم دلمان گرم شود نه سرمان ... ضمن تشکر از حمایت‌های بی‌وقفه شما مردم عزیز در تمام سال‌های فعالیتم، از این طریق اعلام می‌کنم پس از ۲۱ سال کار در رادیو و تلویزیون، قادر به ادامه فعالیت در رسانه نیستم. دیگر نمی‌توانم.»
صبا راد همسر «مانی رهنما»، خواننده و آهنگساز ایرانی از نیمه دهه ۷۰ کار خود را با رادیو آغاز و بعدتر به تلویزیون رفت و یکی از مجریان «به خانه برمی‌گردیم» شد.
زهرا خاتمی‌راد، مجری جوان برنامه «سیمای خانواده» نیز روز ۲۱ دی با نوشته‌ای در اینستاگرام اعلام کرد که دیگر در تلویزیون کار نخواهد کرد: «مردم سلام. ممنونم که تا امروز منو به‌عنوان مجری پذیرفتید. دیگه هرگز به تلویزیون باز نخواهم گشت. حلال کنید.»
